زکات فطره
سهل انگاری در زکات فطره و مرگ ناگهانی
🔸سؤال: آیا در زبان عربی فوت به معنای مرگ به کار برده میشود؟ اگر پاسخ منفی است پس روایت زیر چگونه توجیه میشود؟
امام صادق علیه السلام درباره اهمیت زکات فطره میفرماید:
الْفِطْرَةُ وَاجِبَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ فَمَنْ لَمْ یُخْرِجْهَا خِیفَ عَلَیْهِ الْفَوْتُ فَقِیلَ لَهُ وَ مَا الْفَوْتُ قَالَ الْمَوْتُ. [بحار الأنوار، ج93، ص 109]
یعنی زکات فطره بر هر مسلمانی واجب است و بر هر کس که آن را نپردازد بیم فوت میرود. راوی عرض کرد: فوت چیست؟ فرمود: موت.
🔹جواب: خیر، فوت نه در زبان عربی به معنای مرگ است و نه در زبان فارسی و تعبیر عامیانه و کوچهبازاری «فلان کس فوت کرد» غلط است. «فوت» مصدر «فات یفوت» و به معنای «از بین رفتن» و «از دست دادن» است، مانند: «فات الوقت» و «فاته الوقت».
اما در رابطه با روایت یادشده گفتنی است که فوت و از دست دادن، امری اضافی است و لاجرم به چیزی تعلق میگیرد. راوی با سؤال «ما الفوت» نمیخواهد معنای لغوی فوت را بپرسد بل در واقع میخواهد متعلَّق فوت را بداند. امام میفرماید: هر که فطره خود را کنار نگذارد بیم آن میرود که از دست بدهد. راوی میپرسد: چه چیزی را از دست میدهد؟ ثواب را؟ مال را؟ فرصت را؟ امام میفرماید: فرصت را از دست میدهد و میمیرد.
شاید کسی بپرسد چرا امام همان ابتدا نفرمود الموت. پاسخ آن است که موت به معنای مرگ است و مدلول مطابقی یا تضمنی آن از دست دادن فرصت نیست. ولی فوت به معنای از بین رفتن فرصت و مرگ ناگهانی و دور از انتظار است، چنانکه عرب گوید: «مات فلانٌ موتَ الفَوات» یعنی فرصت از دست بشد و به مرگ ناگهانی مرد.